طرح پانزی و طرح هرمی ارز دیجیتال چیست و چه تفاوت‌ و شباهتی دارند؟

طرح پانزی و هرمی جزو متداول‌ترین روش‌های کلاهبرداری به شمار می‌روند. این روزها آن‌ها به فضای رمز ارزها و بلاک چین نیز ورود پیدا کرده‌اند.

در طول تاریخ، همیشه افرادی در پی کسب ثروت از جیب سایر انسان‌ها، وجود داشته‌اند. کلاهبرداری به بی‌شمار روش مختلف صورت گرفته و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. بعد از ظهور صنعت کریپتوکارنسی، علاوه بر خلق یک سری تکنیک مخصوص آن‌ها به منظور سرقت دارایی دیجیتال دیگران، برخی از تکنیک‌های کلاهبرداری قدیمی نیز به شکلی متفاوت، به این دنیا راه پیدا کردند. به عنوان متداول‌ترین روش‌های به چنگ آوردن سرمایه سایر افراد که امروز در فضای بلاک چین و ارز دیجیتال نیز به شدت کاربرد دارند، باید به طرح های پانزی (Ponzi) و طرح های هرمی (Pyramid) اشاره کرد.

بیشتر افرادی که در بیت کوین یا یک رمز ارز دیگر سرمایه‌گذاری کرده یا در یک عرضه اولیه سکه (ICO) شرکت می‌کنند، معمولا نگران دو چیز هستند. نخستین مورد، بازگشت سرمایه (ROI –> Return of Investment) است. منظور از آن سودی است که فرد در نهایت، در نتیجه سرمایه‌گذاری خود، دریافت خواهد کرد. نگرانی دیگر، مربوط به میزان ریسک سرمایه‌گذاری است؛ وقتی ریسک‌ها خیلی زیاد باشند، سرمایه‌گذاران احتمالا سرمایه اولیه خود را (به صورت جزئی یا به طور کامل) از دست می‌دهند. این اتفاق برابر ROI منفی است. متاسفانه یک طرح هرمی یا یک طرح پانزی نیز با وجود دادن وعده سودهای نجومی، در نهایت چیزی به جز ROI منفی و از دست رفتن پول فرد در بر نخواهد داشت.

به طور طبیعی، در هر سرمایه‌گذاری، کمی ریسک وجود داشته و همیشه بحث سر کم یا زیاد بودن میزان ریسک است. به عبارت دیگر، در عمل چیزی تحت عنوان سرمایه‌گذاری بدون ریسک وجود ندارد. با این حال، وقتی فردی به طور غیر منتظره درگیر یک طرح پانزی یا هرمی می‌شود، ریسک به شدت افزایش پیدا خواهد کرد. این برنامه‌ها در بیشتر کشورهای دنیا غیر قانونی محسوب می‌شوند.

نکته اینجاست که افزایش اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی عمومی، سبب شده بسیاری نسبت به مفهوم طرح‌های نام برده آگاهی پیدا کنند، اما یک برگزارکننده طرح هرمی یا پانزی برنامه‌اش را به این صورت معرفی نمی‌کند! به عبارت دیگر، یک برگزارکننده، پروژه خود را Ponzi یا Pyramid خطاب نمی‌کند، هر چند طرح در عمل، پروژه وی بر اساس این تکنیک‌های کلاهبرداری پیاده‌سازی شده باشد.

طرح پانزی چیست؟

این الگوی کلاهبرداری با توجه به نام چارلز پانزی (Charles Ponzi) نام‌گذاری شده است. او یک کلاهبردار ایتالیایی بود که به آمریکای شمالی مهاجرت کرد و به خاطر سیستم پول‌سازی تقلبی خود مشهور شد. اوایل دهه 1920 میلادی، این فرد موفق شد با طرح پانزی خود، که از زمان اجرا تا متوقف شدن یک سال در جریان بود، صدها نفر قربانی بگیرد.

اساسا، در یک الگوی کلاهبرداری پانزی سود سرمایه‌گذاران قبلی با پول به دست آمده از سرمایه‌گذاران تازه وارد پرداخت می‌شود. به عبارتی هیچ کار مفیدی با استفاده از پول به دست آمده انجام نمی‌شود و وعده‌هایی که برگزارکننده درباره پروژه خود و روش‌های کار با سرمایه مردم می‌دهد، تماما دروغ هستند. اگرچه سرمایه‌گذاران اولیه بخش یا حتی کل پولشان را همراه سود دریافت می‌کنند، اما آخرین واردشوندگان به پروژه، تمام پولشان را از دست داده و هیچ چیزی دریافت نخواهند کرد. از این نظر، طرح پانزی و هرمی مشابه یکدیگر هستند.

وقتی جریان ورود کاربران جدید قطع شد، به خاطر عدم توانایی برای پرداخت پول به سرمایه‌گذاران قبلی، سیستم متوقف خواهد شد. به همین دلیل تا وقتی برگزارکننده بتواند افراد جدیدی را به پرداخت پول ترغیب کند، چرخه ادامه پیدا می‌کند، به شرطی که توسط نهادهای قانونی شناسایی و منحل نشود!

مثالی از یک طرح Ponzi

مجری یک پروژه که فرصت سرمایه‌گذاری را برای دیگران فراهم کرده است، از یک فرد مشتاق برای شرکت در طرح 1000 دلار دریافت می‌کند. او وعده می‌دهد ارزش اولیه را همراه با 10 درصد سود، در پایان یک دوره از پیش تعریف شده (مثلا 90 روز) بازپرداخت کند. مدت زمان مشخصی برای پس دادن پول همراه سود آن وجود ندارد، اما هر چه زمان کوتاه‌تر باشد، افراد بیشتر به حضور ترغیب خواهند شد.

حال برگزارکننده پروژه در ادامه موفق می‌شود دو سرمایه‌گذار دیگر را قبل از کامل شدن دوره 90 روزه به دست آورد. او با استفاده از 2000 دلاری که به تازگی از دو کاربر جدید به دست آورده است، 1100 دلار به نفر اول پرداخت می‌کند. به احتمال زیاد، وی نفر اول را به سرمایه‌گذاری مجدد 1000 دلار تشویق می‌کند. فرد اکنون 100 دلار سود، بدون زحمت و طی مدت زمانی کوتاه، به دست آورده و اعتمادش تا حد زیادی جلب شده است. پس به احتمال زیاد به خواسته برگزارکننده تن خواهد داد، غافل از این که درگیر یک طرح پانزی شده است.

مجری طرح پانزی با دریافت پول از سایر افراد تازه وارد، قادر خواهد بود وعده‌اش به سرمایه‌گذاران قدیمی‌تر را عملی کرده و اصل پولشان را به همراه سود پرداخت کند. این موضوع، آن‌ها را به سرمایه‌گذاری مجدد، این مرتبه با مبالغی بیشتر، تشویق خواهد کرد. آن‌ها همچنین درباره موفقیت خود با دیگران صحبت کرده و به طور ناخودآگاه، افراد بیشتری را به سمت الگوی کلاهبرداری پانزی هدایت می‌کنند. به این ترتیب برگزارکننده بدون تبلیغ مستقیم، قربانیان بیشتری به دست خواهد آورد.

طرح پانزی به کجا ختم می‌شود؟

همینطور که سیستم رشد می‌کند، نیاز به یافتن سرمایه‌گذاران جدید بیشتر خواهد شد، چرا که افراد زیادی اکنون در انتظار دریافت اصل پول به همراه سود هستند. در صورت عدم توانایی برای یافتن اعضای جدید، مجری طرح Ponzi قادر به پرداخت پول به کاربران قبلی نیست، چرا که برخلاف وعده، هیچ فعالیتی با پول‌های جمع‌آوری شده صورت نگرفته تا بلکه سودی مشروع به دست آید.

در نهایت، طرح ناپایدار شده و با کاهش حجم ورودی‌های جدید، تعادل بین سرمایه‌گذاران قدیمی و جدید از بین خواهد رفت. برگزارکننده بعد از این اتفاق دستگیر شده یا با پول‌های به دست آمده، ناپدید خواهد شد. اگرچه تعدادی به واسطه طرح پانزی فرد کلاهبردار به سود می‌رسند، اما عده بسیار بیشتری متضرر خواهند شد. گفتنی است احتمال لو رفتن سیستم و دستگیر شدن مجری آن تا پیش از متوقف شدن چرخه نیز وجود دارد.

ارتباط یک طرح پانزی با ارزهای دیجیتال

یکی از تکنیک‌های کلاهبرداران برای مشروع جلوه دادن فعالیت‌های خود، ارتباط دادن آن‌ها به افراد، گروه‌ها، سازمان‌ها و پروژه‌های بسیار معتبر است. پشتوانه قوی رمز ارزهای برتر بازار و اعتبار و سودآوری بالای آن‌ها دیگر بر هیچکسی پوشیده نیست، در نتیجه کلاهبرداران از نام آن‌ها به نفع خود سواستفاده کرده و به عنوان پوشش، لباسی کریپتویی روی پروژه خود می‌اندازند!

یکی از راه‌های کلاهبرداری، ارائه یک ارز دیجیتال فاقد پشتوانه است. به لطف وجود پلتفرم‌هایی نظیر اتریوم و کاردانو، اکنون به راحتی می‌توان رمز ارزی جدید در قالب یک توکن ایجاد کرد. به خریداران وعده آینده روشن و سودآوری بالای این توکن داده می‌شود، در حالی که پروژه و برنامه مشخصی درباره آن وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: تفاوت کوین و توکن ارز دیجیتال چیست؟ مقایسه Coin و Token

توکن طرح پانزی یا هرمی به جای تعلق داشتن به سیستمی عملیاتی و کاربردی، عملا هیچ فایده و استفاده‌ای ندارد، به همین دلیل پروژه کسب درآمدی نخواهد داشت. پس، طبق نحوه کارکرد طرح پانزی سود سرمایه‌گذاران و خریداران اولیه توکن، تنها در صورت ورود اعضای جدید و خرید توکن توسط آن‌ها پرداخت خواهد شد.

در نظر داشته باشید بعید نیست اجراکننده طرح، به خاطر داشتن سرمایه اولیه کافی بتواند توکن یا کوین جعلی و تقلبی خود را به برخی دایرکتوری‌ها نیز اضافه کند، اما در نهایت، دیر یا زود، ارزشش صفر خواهد شد.

تاکنون پروژه‌های پانزی و هرمی متعددی مبتنی بر رمز ارزها شکل گرفته و رشد آن‌ها به شکلی قارچ‌گونه همچنان، سریع‌تر از قبل، ادامه دارد. آن‌ها در حال سواستفاده از نام پروژه‌های قدرتمندی نظیر اتریوم و ترون هستند و فعالیتشان را بر بستر آن‌ها انجام می‌دهند. به عنوان نمونه‌ای باید به اکو اسمارت (Eco Smart)، دابل وی (DoubleWay)، ترون رویال (Tron Royal)، کریپتو فرندز (Crypto Friends)، راکت ترید (Rocket Trade) و ترون هلدینگ (Tron Holding) اشاره کرد.

بلاک چین و قراردادهای هوشمند را غیر قابل تغییر، شفاف و مصون از دست‌کاری خطاب می‌کنند. حال کلاهبرداران با تاکید روی این ویژگی‌ها سعی دارند فعالیت‌های خود را  بی‌عیب و نقص نشان بدهند. به عنوان مثال ممکن است در تبلیغاتشان از عباراتی مثل «چون قرارداد هوشمند از بلاک چین استفاده می‌کند، پس حتما سالم است»، «این یک قرارداد هوشمند است و امکان دست بردن در آن نیست» و «این قرارداد تیک سبز ترون را دریافت کرده پس کلاهبرداری نیست» استفاده کنند. نباید فراموش کرد اگرچه یک قرارداد هوشمند واقعا غیر قابل تغییر و شفاف است، اما یک کلاهبردار نیز قادر است برای رسیدن به اهدافش، یک اسمارت کانترکت ایجاد و بعد از دریافت پول از شما به شکلی کاملا شفاف، متواری شود!

بیشتر بخوانید: قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت چیست و چطور کار می‌کند؟

در صورتی که فردی شما را به سرمایه‌گذاری در یک قرارداد هوشمند، با سودآوری بی‌نظیر، دعوت کرد، به پانزی یا هرمی بودن آن شک کنید. بهتر است مطلب کنونی را برای این افراد ارسال و آن‌ها را نسبت به حقایق آگاه کنید.

مدتی است چند وب سایت ایرانی در حال معرفی پروژه‌های پانزی و هرمی به کاربران، به عنوان روش‌های کسب درآمد دلاری رایگان، هستند. آن‌ها را شناخته و به مطالبشان توجهی نکنید. به عنوان مثال می‌توان به BigWallet و Shamohsen اشاره کرد.

از وب سایت بیگ والت و نظایر آن دوری کنید!

این وب سایت که مدت‌ها است دستش برای کاربران رو شده، اقدام به معرفی و تبلیغ پروژه‌های کلاهبرداری رمز ارزی می‌کند. با ورود به وب سایت تبلیغ‌های مربوط به چند پروژه را مشاهده می‌کنید. از شما درخواست شده حین ورود و ثبت نام در آن‌ها، از کد معرف miladmilan استفاده کنید.

اولین مورد مربوط به تبلیغ وب سایت کلاهبرداری iraniantraders است. این وب سایت مدعی ارائه روش‌های مطمئن سرمایه‌گذاری در رمز ارزها با حداقل 20 درصد سود ماهیانه است. مجریان آن مدعی هستند سودها به واسطه معامله با رمز ارزها پرداخت می‌شود. به عبارتی آن‌ها با پول شما اقدام به ترید در بایننس یا دیگر صرافی‌ها کرده و سپس سود را با شما، به عنوان مالک اصل پول، سهیم می‌شوند. از کاربران درخواست شده فقط با رمز ارزها اقدام به سپرده‌گذاری کنند، در نتیجه راهی برای ردیابی تراکنش‌ها و پی بردن به مالکان وب سایت (از طریق اطلاعات مربوط به حساب‌های بانکی) وجود ندارد.

تبلیغ دوم درباره وب سایت irandogebank است. این وب سایت مدعی پرداخت سودی بین 8 تا 11 درصد به صورت ماهیانه است! شبیه مورد قبلی، بعد از ورود به وب سایت با پلن‌های سرمایه‌گذاری متعددی رو به رو خواهید شد.

اما سومین تبلیغ در بیگ والت که مجددا به یک طرح پانزی و هرمی اشاره دارد، Roboton است. وعده آن تخیلی‌تر (سود 8 درصد روزانه) می‌شود! روبوتون علنا اعلام کرده با پرداخت پول و جذب کاربر جدید، سود دریافت خواهید کرد. آیا پانزی و هرمی بودن یک پروژه از این واضح‌تر!؟

طرح هرمی چیست؟

در یک طرح هرمی یا الگوی کلاهبرداری هرمی، اعضا باید فعالیت بیشتری انجام بدهند. در اینجا برگزارکننده، خود درگیر عضو کردن نفرات جدید نشده و اعضای قبلی را برای رسیدن به سود وعده داده شده، به وارد کردن کاربران جدید تشویق می‌کند. این مدل قول پرداخت یا پاداش به اعضا را می‌دهد. آن‌ها نه تنها به این طرح می‌پیوندند، بلکه می‌توانند اعضای جدید را نیز ثبت نام کنند. تفاوت‌ها و شباهت‌های زیادی بین طرح های هرمی و پانزی وجود دارد که در ادامه بیشتر این موارد آشنا خواهید شد.

به عنوان مثال، برگزارکننده یک الگوی هرمی به آلیس و باب، فرصت خرید حق توزیع در یک شرکت، به ازای هر نفر 1000 دلار، را می‌دهد. آن‌ها اکنون می‌توانند خودشان حق توزیع‌ها را به فروش رسانده و از هر عضو دیگری که موفق به جذب می‌شوند، سهمی دریافت کنند. از 1000 دلاری که هر یک به واسطه فروش حق توزیع کسب کرده است، پنجاه درصد به برگزارکننده اختصاص پیدا می‌کند. این طرح به همین دلیل هرمی نام‌گذاری شده است. از پایین به بالا، سود نصف شده و به واسطه فعالیت اعضای واقع در سطوح پایین‌تر، اعضای سطوح بالاتر نیز به درآمد می‌رسند.

در سناریوی بالا، آلیس و باب برای سر به سر شدن، باید دو حق توزیع به فروش برسانند، چرا که سهم هر یک از محل فروش یک حق توزیع، 500 دلار است.  سپس بار فروش دو حق توزیع به منظور جبران سرمایه اولیه، به مشتریان آن‌ها یعنی اعضایی که به تازگی وارد پروژه کرده‌اند، تحمیل خواهد شد.

طرح هرمی نیز شبیه یک طرح پانزی در نهایت محکوم به شکست است، چرا که به اعضای بیشتری برای ادامه روند نیاز داریم. پیشرفت ناپایدار، همان چیزی است که طرح های هرمی را غیرقانونی می‌کند.

اکثر الگوهای کلاهبرداری هرمی کالا یا سرویس مشخصی ارائه نکرده و صرفا با پول حاصل از جذب اعضای جدید حفظ می‌شوند. با این حال، برخی طرح‌های این چنینی در قالب پیشنهاد بازاریابی چند سطحی (MLM) به ظاهر قانونی، نمایان می‌شوند. در اینجا اعضا یک سری محصول یا خدمات را نیز به فروش می‌رسانند، اما آن‌ها معمولا این کار را فقط برای پنهان کردن کلاهبرداری اصلی انجام می‌دهند! شرکت‌های MLM زیادی از الگوی هرمی به نفع خود استفاده می‌کنند، اما فعالیت تمام شرکت‌های این چنینی، کلاهبرداری و غیر قانونی نیست.

مقایسه طرح هرمی و پانزی

شباهت‌ها

• هر دو روشی متقلبانه برای کسب پول نامشروع هستند. طرح پانزی و طرح هرمی قربانیان را با دادن وعده بازگشت سرمایه زیاد به سرمایه‌گذاری تشویق می‌کنند.
• طرح‌های Ponzi و Pyramid برای ادامه حیات به ورود منظم و مستمر سرمایه‌گذاران جدید نیازمند هستند. در غیر این صورت پرداخت پول به کاربران قدیمی و فعال نگه داشتن سیستم، امکان‌پذیر نیست.
• معمولا این طرح‌ها محصولات یا خدمات واقعی ارائه نمی‌کنند. در صورت مطرح بودن یک یا چند کالا و سرویس در فعالیت، آن‌ها تنها بهانه‌ای برای دور کردن ذهن اعضا از باطن هرمی پروژه به شمار می‌روند.

تفاو‌ت‌ها

• طرح های پانزی معمولا در لباس سرویس‌های مدیریت سرمایه‌گذاری ظاهر می‌شوند، به همین دلیل شرکتکنندگان معتقدند سود به دست آمده، نتیجه یک سرمایه‌گذاری مشروع است. در عمل این موضوع واقعیت نداشته و فعالیتی سودآور با استفاده از پول اعضا صورت نمی‌گیرد. برگزارکننده طرح پانزی صرفا با سرقت از کاربران جدید، پول کاربران قدیمی را پرداخت کرده و سیستم را به این وسیله سر پا نگه می‌دارد.
• طرح های هرمی مبتنی بر بازاریابی شبکه‌ای بوده و اعضای آن باید به منظور کسب پول، افراد جدیدی را در سیستم عضو کنند. بنابر این، هر یک از شرکت‌کنندگان قبل از انتقال پول به بالای هرم، یک کمیسیون دریافت می‌کند.

چطور از طرح‌ های هرمی و پانزی دور بمانیم؟

شکاک باشید!

شکاک بودن همیشه بد نیست! در بازار پرهیاهوی رمز ارزها، با داشتن این ویژگی، از اتفاقات ناگوار تا حد زیادی در امان خواهید ماند. یک فرصت سرمایه‌گذاری که با حداقل سرمایه، نوید بازدهی سریع یا بالا را می‌دهد، احتمالا غیر صادقانه است. وقتی آن چه درونش سرمایه‌گذاری می‌کنید کاملا ناآشنا یا غیر قابل درک است، احتمال وجود کاسه‌ای زیر نیم کاسه افزایش پیدا خواهد کرد! یک قانون کلی را هرگز فراموش نکنید: اگر چیزی بیش از اندازه خوب به نظر رسید (Too Good To Be True)، به آن شک کنید.

از فرصت‌های ناخواسته دوری کنید

مراقب فرصت‌های ناخواسته باشید. درباره دعوت غیر منتظره برای شرکت در یک فرصت سرمایه‌گذاری بلند مدت، بسیار بااحتیاط عمل کنید. در طرح های پانزی و هرمی اغلب یک برگزارکننده به وسیله دعوت ناگهانی یک سری افراد به فرصت سرمایه‌گذاری مثلا طلایی خود، آن‌ها را فریب می‌دهد.

تحقیق کنید

درباره فروشنده تحقیق کنید. همچنین باید درباره نهادی که فرصت سرمایه‌گذاری را تبلیغ می‌کند، بررسی‌های کافی انجام بدهید. یک مشاور مالی، واسطه یا شرکت کارگزاری معتبر، توسط نهادهای حاکم مربوط به حوزه کار آن ثبت و نظارت خواهد شد.

به راحتی اعتماد نکنید

ساده و سریع اعتماد نکنید. سرمایه‌گذاری‌های بدون مشکل و مجاز، باید به طور قانونی ثبت شوند. اولین اقدام برای اطمینان از پانزی یا هرمی نبودن طرح، درخواست اطلاعات ثبت نامی است. البته ارائه این اطلاعات نیز تضمینی برای صحت ادعا و فعالیت برگزارکننده ایجاد نمی‌کند، اما در هر صورت، یکی از تکه‌های پازل به شمار می‌رود که در کنار یک سری فاکتور دیگر، سرمایه‌گذار را از مشروع بودن فعالیت مطمئن خواهد کرد.

اگر فرصت سرمایه‌گذاری ثبت نشده است، برگزارکننده می‌بایست توضیح خوب و معقولی برای این موضوع داشته باشد.

درک کنید

از درک آن چه قرار است پول به پایش خرج کنید، مطمئن شوید! هرگز نباید در کاری که درک کاملی از آن ندارید، سرمایه‌گذاری کنید. از منابع در دسترس استفاده کرده و درباره فرصت‌های محرمانه، بااحتیاط بسیار بیشتری عمل کنید.

گزارش کنید

هر زمان به هرمی یا پانزی بودن یک طرح شک کرده یا مخصوصا از این موضوع اطمینان پیدا کردید، حتما آن را به نهادهای نظارتی و قضایی اطلاع بدهید. در نظر داشته باشید آسیب رسیدن به مجموعه‌ای از انسان‌های جامعه، همانند یک دومینو عمل کرده و تاثیرش را روی عده بسیار بیشتری خواهد گذاشت. پس ساده از کنار موضوع رد نشده و به کنار گذاشتن فرصت سرمایه‌گذاری توسط خود، اکتفا نکنید.

آیا بیت کوین یک طرح پانزی یا هرمی است؟

با وجود ترکیدن بمب شهرت بیت کوین، هنوز افراد زیادی نسبت به این دارایی غیر قابل لمس شکاک بوده و آن را پانزی، هرمی یا تحت یک الگوی کلاهبرداری دیگر تصور می‌کنند.

بیت کوین با هدف تبدیل شدن به یک پول دیجیتال خلق شد و در عمل نیز چنین چیزی به شمار می‌رود. این یک ارز دیجیتال غیر متمرکز است که توسط الگوریتم‌های ریاضی و رمز نگاری ایمن نگه داشته می‌شود. به منظور خرید کالا و خدمات می‌توانید از Bitcoin استفاده کنید.

رمز ارزهای محبوب به پروژ‌ه‌ها مشروعیت نمی‌بخشند

اگر در یک فرصت سرمایه‌گذاری، اسم بیت کوین یا دیگر رمز ارزهای محبوب نظیر اتریوم، ریپل، لایت کوین و ترون را شنیدید، سریع دستپاچه نشوید! ارتباط دادن فعالیت به یک فرد سرشناس و محبوب، یک دارایی با ارزش نظیر طلا و بیت کوین یا یک شرکت معروف، جزو تکنیک‌های مجریان الگوهای کلاهبرداری پانزی و هرمی است.

به عنوان مثال می‌توان به توزیع محتواهای آموزشی مربوط به سخنران‌های انگیزشی معروف توسط برگزارکنندگان طرح‌ های کلاهبرداری پانزی و هرمی اشاره کرد. آیا این کار به فعالیت آن‌ها مشروعیت می‌بخشد؟ چنین برداشتی درباره ارتباط دادن فعالیت‌های مالی به بیت کوین یا یک کریپتوکارنسی پراستفاده دیگر نیز صدق می‌کند.

شبیه ارز فیات، ممکن است از بیت کوین یا دیگر ارزهای دیجیتال نیز در یک طرح پانزی یا هرمی استفاده کنند، اما این موضوع به معنی کلاهبرداری بودن پروژه همان رمز ارز نیست.

برخی طرح ‌های هرمی و پانزی مبتنی بر رمز ارزها

دابل وی اتریوم (Double Way Ethereum)

دابل وی اتریوم یک طرح کاملا هرمی است. ورود و عضویت در آن نیازمند وارد کردن کد یک معرف است. در ادامه برای شروع فعالیت می‌بایست 0.08 اتریوم به آدرس قرارداد هوشمند آن ارسال کنید. طبق قیمت 2 هزار دلاری ETH در حال حاضر، این مقدار حدود 4 میلیون تومان می‌شود. در ادامه نوبت زیر مجموعه‌گیری است!

برای رسیدن به درآمد، باید حداقل یک نفر دیگر وارد مجموعه کنید تا وی شما را به عنوان معرف اعلا کند. برای رسیدن به سود، به حداقل دو زیر مجموعه نیاز دارید. هر یک از آن‌ها 0.08 اتریوم به قرارداد هوشمند طرح ارسال خواهند کرد. کل مبلغ، به ارزش 0.16 اتریوم، به کیف پول ارز دیجیتال شما فرستاده می‌شود. کار تمام نشده است. برای پیش‌روی، باید اکانت خود را با پرداخت 0.16 اتریوم به سطح دو ارتقا بدهید، وگرنه قادر به فعالیت در سطوع بالاتر نخواهید بود. این نحوه کار، پانزی یا هرمی بودن طرح را فریاد می‌زند، اما همچنان عده‌ای فریب خورده و فعالیت را ادامه می‌دهند.

در صورتی که زیرمجموعه‌هایتان در جذب 4 نفر (روی هم رفته، هر کدام 2 نفر) موفق عمل کنند، 0.32 اتریوم دیگر به شبکه تزریق شده و بین زیر مجموعه‌های شما تقسیم (هر نفر 0.16 اتریوم) خواهد شد. شبیه شما، اعضای جذب و عضو شده توسط شما نیز باید اکانت خود را، هر یک با پرداخت 0.16 واحد ETH، به سطح دو ارتقا بدهند. این پول، مجموعا 0.32 اتریوم، برای شما واریز خواهد شد.

همانطور که از نحوه کار سیستم دابل وی اتریوم متوجه شده‌اید، هیچ ارزش افزوده‌ای ایجاد نکرده و فعالیتش صرفا «جیب به جیب» کردن پول است. پولی که از عضویت نفرات جدید به دست آمده، بین کاربران قدیمی‌تر تقسیم می‌شود.

سرشاخه‌ این طرح هرمی به پول خوبی دست پیدا کرد. بررسی سه آدرس کیف پول متعلق به وی نشان داد خالق طرح، 300 اتریوم (600 هزار دلار مساوی 16 میلیارد تومان) به جیب زد.

اکو اسمارت (Eco Smart)

این پروژه تلاش می‌کند به وسیله جذب 100 میلیون ارز TRX (رمز ارز اختصاصی شبکه ترون)، محصولاتش را در حوزه‌های گیمینگ، ربات هوشمند ترید، شبکه‌های اجتماعی و صرافی‌های غیر متمرکز ارائه کند. توکن اکو اسمارت ECS نام دارد.

سرمایه‌گذاری در پلن‌های مختلف اکو اسمارت به عنوان یکی دیگر از طرح های پانزی و هرمی نیازمند ارسال مقداری رمز ارز ترون برای قرارداد هوشمند آن است. حداقل مقدار 5 هزار TRX (حدود 12 میلیون تومان) است. با سرمایه‌گذاری دو برابری به مقدار 10 هزار TRX، پلن دوم را برای خود فعال و به امکانات بیشتری دست پیدا خواهید کرد. پلن سوم با ارسال 20 هزار ترونیکس به اسمارت کانترکت برای عضو فعال می‌شود.

دابل وی اتریوم و اکو اسمارت، هیچ کدام به کاربر اجازه نمی‌دهند سرمایه اولیه‌ را برداشت کند. آن چه برای شما به صورت دوره‌ای ارسال می‌شود، سود هفتگی یا ماهیانه است. بعد از فعال‌سازی یکی از پلن‌ها، (بر اساس مبلغ واریز شده)، یک لینک ریفرال به کاربر تعلق خواهد گرفت. آن را در اختیار دیگران قرار بدهید تا با اعلام شما به عنوان معرف، پورسانت دریافت کنید.

پلن‌ها سه نفری است و پانزده سطح وجود دارد. هر نفر فقط سه فرد به عنوان زیرشاخه مستقیم خواهد داشت. این زیرمجموعه‌ها نیز می‌توانند هر یک سه نفر زیرمجموعه برای خود داشته باشند. این روند تا پانزده سطح پایین‌تر ادامه دارد. بعد از پر شدن سقف سه نفر در این طرح هرمی اگر نفر جدیدی با لینک ریفرال عضو مجموعه شود، به طور خودکار زیرشاخه یکی از زیرمجموعه‌ها قرار خواهد گرفت تا نقاط خالی هرم پر شوند.

با واریز 5 هزار ترون فقط می‌توانید تا سطح پنجم پیش بروید. برای فراهم شدن امکان دستیابی به سطوح دهم و پانزدهم، باید پلن‌های دوم و سوم را به ترتیب با پرداخت 10 هزار ترون و 20 هزار ترون باز کنید.

اولین روش کسب سود در اکو اسمارت، کسب پورسانت از طریق جذب زیر مجموعه است درصد پورسانت وابسته به سطح است، به طوری که بیشترین سود به سه نفر زیرمجموعه مستقیم تعلق دارد. با پیش‌روی در هرم، درصد سود نیز کمتر می‌شود.

روش دیگر درآمدزایی در اینجا، حضور در استخرهای عمومی، میانی یا بازنشستگی است. درصدی از سرمایه جذب شده به صورت هفتگی و ماهانه از طریق این استخرها بین کاربران تقسیم می‌شود.

• استخر پابلیک: همه کاربران بدون توجه به پلنی که در آن قرار دارند، عضوی از این استخر به شمار می‌روند. 10 درصد کل سرمایه به دست آمده در طول یک هفته به واسطه استخر پابلیک، بین همه تقسیم می‌شوند. حتی افرادی که از طریق کد ریفرال هیچ زیرمجموعه‌ای به دست نیاورده‌اند، در این سود سهیم هستند.
• استخر میانی: نفرات موفق در جذب اعضای جدید، به طوری که زیرمجموعه سه سطح نخست خود را کامل کنند، به این پول (استخر) ورود پیدا می‌کنند. به عبارتی وارد شدن در Middle Pool نیازمند عضو کردن سه نفر در سطح اول، نه نفر در سطح دوح و بیست و هفت نفر در سطح سوم است. ماهانه 7 درصد از کل سرمایه‌ جذب شده به سیستم اکو اسمارت بین افراد حاضر در استخر میانی توزیع خواهد شد.
• استخر بازنشستگی: افراد موفق در تکمیل سطح ششم، به این استخر ورود پیدا خواهند کرد. از سرمایه جذب شده طی هر ماه، 3 درصد متعلق به آن‌ها است.

کینگ مانی (King Money)

ارز دیجیتال کینگ مانی یکی دیگر از پروژه‌های کلاهبرداری پانزی و هرمی است. رتبه کنونی این رمز ارز در وب سایت CoinMarketCap برابر 3826 و قیمت هر واحد آن با نماد KIM برابر 1,097 دلار است. پروژه جدید بوده و در سال 2018 راه‌اندازی شده است. به ادعای وب سایت مربوط به پروژه، این رمز ارز با هدف فراهم کردن امکان انتقال راحت دارایی در صنعت نتورک مارکتینگ ایجاد شده است. از‌ آن جایی که این یک کریپتوکارنسی (و نه طرحی مبتنی بر یک کریپتوکارنسی) است، بد نیست نگاهی به وایت پیپر آن داشته باشیم.

بیشتر بخوانید: وایت پیپر (White Paper) یا مقاله سفید ارز دیجیتال چیست و چطور نوشته می‌شود؟

در وایت پیپر کینگ مانی ادعا شده تمرکز آن روی بازاریابی شبکه‌ای قرار گرفته و پروژه مورد حمایت شرکت‌های نتورک مارکتینگ است. رمز ارز KIM قابل استخراج بوده و به این منظور از الگوریتم SHA-256 استفاده می‌کند که مشابه استخراج بیت کوین است. توضیحاتی بسیار کوتاه در حد چهار پاراگراف درباره نحوه ماین کردن کینگ مانی در مقاله سفید دیده می‌شود.

در قسمت رودمپ یا همان نقشه راه، اثری از اقدامات انجام شده تاکنون و اقداماتی که قرار است در آینده صورت بگیرند، نیست. این در حالی است که نقشه راه، یکی از مهم‌ترین قسمت‌های یک وایت پیپر به شمار رفته و جزو تفاوت‌های اساسی طرح های پانزی و هرمی با پروژه‌های واقعی است.

در نظر داشته باشید فهرست شدن کینگ مانی در وب سایت CoinMarketCap هرگز به معنی معتبر بودن آن نیست. حتی اگر بخواهیم این موضوع را فاکتوری برای اعتبار بخشیدن به پروژه رمز ارز KIM در نظر بگیریم، نباید از رتبه 4 رقمی (3826) آن در وب سایت نام برده چشم‌پوشی کنیم! گفتنی است رتبه آن حدود ده ماه قبل 2164 بود، اما طی چند ماه اخیر به جای رشد، 1662 خانه افت کرده است.

هیچ اطلاعاتی درباره حجم بازار و همینطور حجم در گردش کوین KIM وجود ندارد. ارزش رمز ارزها شبیه هر دارایی دیگر، طبق عرضه و تقاضا مشخص می‌شود. بدون در دست داشتن اطلاعاتی از عرضه و تقاضا، چطور می‌توان مطمئن بود که قیمت آن واقعی است؟ مارکت کپ آن به خاطر نبود اطلاعات کافی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. نکته بسیار عجیب دیگر درباره رمز ارزی با رتبه 3826 وب سایت CoinMarketCap، داشتن قیمتی بالای هزار دلار است!

نکته‌ای بسیار شک‌برانگیز درباره کینگ مانی، عدم اشاره به تیم توسعه‌دهنده آن در وایت پیپر است. وضعیت در مقایسه با دوازده سال پیش، وقتی فردی مرموز و ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو وایت پیپر بیت کوین را ایجاد کرد، کاملا متفاوت است. اکنون مردم به پروژه‌ای در دست تیمی ناشناس اعتماد نمی‌کنند، چرا که تعداد طرح های پانزی و هرمی در قالب رمز ارزها به شدت افزایش پیدا کرده است.

مستر دیجی کوین (Mr DigiCoin)

افزایش انفجاری قیمت دوج کوین در پی حمایت ایلان ماسک، دومین فرد ثروتمند دنیا، از این رمز ارز، سبب شد عده زیادی به استخراج دوج کوین رو بیاورند. حال وب سایت مستر دیجی کوین راهکاری برای استخراج ابری (کلاد ماینینگ) DogeCoin به شمار می‌رود. نحوه کار آن تا حد زیادی مشکوک به یک طرح پانزی است.

بررسی‌ها نشان داد وب سایت نام برده به دست تیمی ایرانی راه‌اندازی شده است.‌ آن‌ها ادعا می‌کنند با پلن‌های سرمایه‌گذاری‌شان، قادر خواهید بود در صنعت استخراج دوج کوین سرمایه‌گذاری کرده و سود بالایی به دست آورید. هزینه خرید اشتراک‌های آن‌ها را از طریق دوج کوین، بیت کوین و لایت کوین پرداخت خواهید کرد، پس راهی برای پیگیری پرداخت‌ها به واسطه اطلاعات حساب‌های بانکی وجود ندارد.

مستر دیجی کوین مدعی سود قطعی است. به عنوان مثال، اگر 50 هزار دوج کوین (78 میلیون تومان) سرمایه‌گذاری کنید، یک دستگاه ماینر با توان استخراج 2033 واحد از این رمز ارز در هر روز به دست آورده و در انتهای ماه 61 هزار (96 میلیون تومان) کوین خواهید داشت. عده‌ای عدم شکایت از مستر دیجی کوین تا مدت‌ها بعد از فعالیت آن را دال بر مشروعیت فعالیت‌هایش می‌دانستند، در حالی که می‌دانیم یک طرح پانزی یا هرمی تا زمان وجود جریان ورودی سرمایه، به حیاتش ادامه می‌دهد. با گذشت سه سال از زمان اولین شک و شبهه‌ها نسبت به نحوه فعالیت وب سایت نام برده، اکنون دیگر نامی از آن دیده نشده و کلاهبرداری بودن پروژه برای همه علنی شده است.

در آن زمان به سادگی به غیر ممکن بودن اعداد و ارقام ادعا شده توسط تیم مستر دیجی کوین پی بردیم. با استفاده از همین روش، اکنون نیز می‌توانید بین طرح های پانزی یا هرمی و پروژه‌های واقعی تفاوت قائل شوید.

وب سایت whattomine.com مرجعی قوی و قدیمی برای کمک به ماینرها به منظور محاسبه میزان هزینه‌ها و درآمد خود است. اگرچه اکنون دوج کوین جزو بیست رمز ارز بازار از نظر مارکت کپ به شمار می‌رود، اما وضعیت آن همیشه این گونه نبوده است. زمانی که وب سایت مستر دیجی کوین مشغول فعالیت بود، DogeCoin قیمت بسیار پایینی داشت. آن زمان، بر اساس میزان درآمد ماینر از استخراج، DogeCoin در رتبه دهم رمز ارزهای مبتنی بر الگوریتم رمزنگاری Scrypt قرار گرفت.

طبق برآورد وب سایت whattomine.com، سود استخراج دوج کوین منفی 3.61 دلار در هر روز است! در چنین شرایطی چطور می‌توان به سود حدودا 20 درصدی وعده داده شده توسط مستر دیجی کوین دست پیدا کرد؟

یونیک فاینانس (Unique Finance)

ادعای این شرکت که سرشاخه آن دی ماه 1398 دستگیر شد، کسب سودهای هنگفت از بازار بورس بود. ادعای توانایی کسب درآمد ماهیانه 100 هزار دلار به راحتی گویای پانزی یا هرمی بودن فعالیت‌های شرکت نام برده بود، با این حال برخی همچنان اسیر دام آن شدند. آن‌ها نزدیک به 130 میلیارد تومان پول به جیب زده و از ایران گریخته بودند. اعضای یونیک فایننس با روش‌هایی مانند خرید ارز دیجیتال قربانیان را به سرمایه‌گذاری ترغیب کرده بود.

همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم، از جمله متداول‌‌ترین استراتژی‌های کلاهبرداران برای جلب توجه افراد به طرح های پانزی و هرمی خود، ارتباط دادن آن‌ها به افراد، شرکت‌ها و پروژه‌های معتبر است. یونیک فاینانس در اصل یک شرکت سوئیسی مشهور است که در زمینه بازار سهام و بورس فعالیت می‌کند. شبکه هرمی ایرانی نام برده، از اسم آن به نفع خود سواستفاده و با وعده «سرمایه‌گذاری در بورس‌های خارجی برای کسب سود چهار برابری نسبت به سود بانکی در ایران» اقدام به عضوگیری کرد.

منبع: binance

• سقوط ارزش لیر بعد از ممنوعیت پرداخت با ارز دیجیتال در ترکیه
• هارد فورک برلین اتریوم ؛ تلاش برای کاهش گس بالای شبکه
• نگاهی به مزایای اپلیکیشن های غیر متمرکز برای کسب و کارها
• اپلیکیشن غیر متمرکز یا دی اپ چیست؟ جامع‌ترین مقاله درباره DApp بلاک چین